Osmanlı Toplumunda Zındıklık-Patburunzâde Örneğinde Bir İnceleme 9786057931061

Tarih boyunca güç ve dünyevi menfaat devşirmek için dinin temel esaslarını tahrif eden, kavramların içini boşaltan pek çok istismar hareketi gelip geçmiştir. Dün olduğu gibi zındıklık, ilhad, ehl-i fesad, batınîlik, dehrîlik gibi isimlerle anılan istismar hareketlerinin bugün de çeşitli isimler altında varlıklarını sürdürdükleri bir vakıadır.

Nitekim tarihsel süreçte zındıklık; -nifak hareketlerini de kapsayacak şekilde- Müslümanlara karşı her tür dinî, siyasî ve sosyal muhalefet hareketleri içerisinde devam etmiştir. Keza Osmanlı döneminde de bu tür hareketler eksik olmamıştır. Ancak Osmanlı devleti bu tür hareketlere karşı refleks sergilemede ihmalkâr davranmamış, devleti ve toplumsal yapıyı zedeleyeceğini düşündüğü bu oluşumlara karşı gerekli önlemleri almakta tereddüt göstermemiştir.

Eserde, Osmanlı toplumundaki zındıklık olgusu Sultan IV. Mehmed döneminin başdefterdarlık kâtiplerinden Patburunzâde Mehmed Efendi örneği ile ele alınmış, onun yargılanma süreci ve idamı hukukî tahlile tabi tutularak Osmanlı devlet ve adliyesinin zındıklığa bakışı irdelenmiştir.